Σακχαρώδης Διαβήτης τι είναι;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια χρόνια πάθηση που εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη, ή όταν το σώμα δε μπορεί να χρησιμοποιήσει με αποτελεσματικό τρόπο την ινσουλίνη που παράγεται. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη με κύρια δράση τη μεταφορά τη γλυκόζης στα κύτταρα με σκοπό την ρύθμιση της ευγλυκαιμίας.
Τύποι Σακχαρώδη Διαβήτη
- Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 ή ινσουλινοεξαρτώμενος: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από την αυτοάνοση καταστροφή των β – κυττάρων του παγκρέατος, με αποτέλεσμα την αδυναμία έκκρισης ινσουλίνης. Συνήθως εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία και υπάρχει παντελής έλλειψη ινσουλίνης, με αποτέλεσμα η θεραπεία της να περιλαμβάνει την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης εφ’όρου ζωής.
- Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 ή μη ινσουλινοεξαρτώμενος: Χαρακτηρίζεται από αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη με αποτέλεσμα αυτή που παράγεται να μην επαρκεί για να καλύψει της μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 αποτελεί την πλειοψηφία που συναντάμε στην καθημερινή ιατρική πράξη και επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής. Για τη θεραπεία του απαιτείται απώλεια βάρους (με σωστή διατροφή και άσκηση) και χορήγηση αρχικά αντιδιαβητικών δισκίων και σε προχωρημένα στάδια χορήγηση ινσουλίνης.
- Διαβήτης Κύησης: Αυτή η μορφή εμφανίζεται για πρώτη φορά στην εγκυμοσύνη και συνήθως η ρύθμιση επανέρχεται μετά το πέρας της κύησης. Αντιμετωπίζεται με κατάλληλη δίαιτα και αν είναι απαραίτητο με χρήση ινσουλίνης. Οι γυναίκες που παρουσιάζουν διαβήτη κύησης έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 σε μεγαλύτερη ηλικία.
- Άλλοι ειδικοί τύποι Σακχαρώδη Διαβήτη: Υπάρχουν διάφοροι τύποι σακχαρώδη διαβήτη που οφείλονται σε φάρμακα, ορμονικές διαταραχές, νοσήματα του παγκρέατος, γενετικά σύνδρομα.
Συμπτώματα Σακχαρώδη Διαβήτη
Στα αρχικά στάδιά της η νόσος μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματική και συνεπώς ο ασθενής μπορεί να μην γνωρίζει ότι πάσχει. Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Πολυουρία
- Πολυδιψία
- Ξηροστομία
- Πολυφαγία
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους
- Θάμβος όρασης
- Κόπωση
Διάγνωση Σακχαρώδη Διαβήτη
Σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη, καθώς μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης επιπλοκών και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η διάγνωση τίθεται όταν:
- Τυχαία μέτρηση σακχάρου στο αίμα ≥ 200 mg/dl με ταυτόχρονη παρουσία συμπτωμάτων (πολυουρία, πολυδιψία, απώλεια βάρους)
- Σάκχαρο νηστείας ≥ 126 mg/dl
- Σάκχαρο αίματος 2 ώρες μετά λήψη 75γρ γλυκόζης (καμπύλη σακχάρου) ≥ 200 mg/dl
- Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη HbA1c ≥ 6,5%
Επιπλοκές Σακχαρώδη Διαβήτη
Ο διαβήτης όταν παραμένει αρρύθμιστος έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών. Αυτές οφείλονται είτε στη βλάβη μικρών αιμοφόρων αγγείων (μικροαγγειοπάθεια), είτε στη βλάβη μεγαλύτερων αγγείων (μακροαγγειοπάθεια). Οι πρώτες περιλαμβάνουν τη βλάβη του αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού (αμφιβληστροειδοπάθεια), τη βλάβη των νεφρών (νεφροπάθεια), και τη βλάβη διαφόρων νεύρων του σώματος (νευροπάθεια). Οι μακροαγγειακές επιπλοκές αφορούν κυρίως τις αρτηρίες, την καρδιά ή τα κάτω άκρα, και ενδέχεται να προκαλέσουν αντίστοιχα αγγειακά εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια ή περιφερική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων.
Αντιμετώπιση Σακχαρώδη Διαβήτη
Μετά τη διάγνωση του διαβήτη η δίαιτα και η άσκηση αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την αντιμετώπιση. Απαραίτητος είναι και ο τακτικός έλεγχος για εμφάνιση επιπλοκών (καρδιογράφημα, βυθοσκόπηση, κ.α.). Για τον έλεγχο της θεραπείας είναι απαραίτητες οι τακτικές μετρήσεις σακχάρου και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Επιθυμητές τιμές για άριστη ρύθμιση είναι σάκχαρο νηστείας ≤120 mg/dl και μεταγευματικό (2 ώρες μετά το γεύμα) ≤ 160 mg/dl. Για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη οι επιθυμητές τιμές είναι ≤7%. Οι τιμές αυτές εξατομικεύονται για κάθε ασθενή και καθορίζονται από το θεράποντα ιατρό.
Διατροφή και Σακχαρώδης Διαβήτης
Οι υδατάνθρακες μέσα στον οργανισμό μετατρέπονται σε γλυκόζη. Ο έλεγχος του Σ.Δ. βασίζεται στη διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης αίματος σε όσο το δυνατό πιο χαμηλά επίπεδα. Η κατανάλωση σταθερού ποσού υδατανθράκων κάθε ημέρα βοηθά στη διατήρηση των επιπέδων σακχάρου στα επιθυμητά πλαίσια.
Το ποσό των υδατανθράκων που πρέπει να καταναλώνεται, εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία, το δείκτη μάζα σώματος (Δ.Μ.Σ.), την σωματική δραστηριότητα και τα φάρμακα που πιθανόν λαμβάνονται.
Εκτός από το ποσό των υδατανθράκων που πρέπει να λαμβάνεται, σημαντική είναι και η ποιότητα. Είναι ωφέλιμη η αύξηση κατανάλωσης φυτικών ινών και η μείωση τροφίμων πλούσιων σε απλά σάκχαρα. Ιδιαίτερη σημασία για τη ρύθμιση του σακχάρου έχει η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.
Ο γλυκαιμικός δείκτης (Γ.Δ.) είναι ένα σύστημα κατάταξης των τροφών που περιέχουν υδατάνθρακες (ζυμαρικά, όσπρια, δημητριακά, φρούτα, λαχανικά κ.ά.) και μας δείχνει πόσο αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, 2 με 3 ώρες μετά την κατανάλωσή τους. Η τιμή του ΓΔ διαφέρει από τροφή σε τροφή και όσο υψηλότερος είναι σε ένα τρόφιμο, τόσο περισσότερο αυξάνεται το σάκχαρο στο αίμα μόλις το καταναλώσουμε. Αυτό σημαίνει ότι εκκρίνεται περισσότερη ινσουλίνη για να μειώσει τα επίπεδα του σακχάρου, μεταφέροντας το επιπλέον σάκχαρο στα κύτταρα όπου μετατρέπεται σε λίπος. Η κλίμακα ταξινόμησης κυμαίνεται από 0 έως 100.
- Χαμηλός ΓΔ: <55
- Μέτριος ΓΔ: 56-69
- Υψηλός ΓΔ: >70
- Ανώτατη τιμή ΓΔ: 100 (γλυκόζη)
Ο γλυκαιμικός δείκτης των τροφών επηρεάζεται από:
- Την επεξεργασία τους: Όσο πιο επεξεργασμένο είναι ένα τρόφιμο που περιέχει υδατάνθρακες τόσο πιο υψηλό ΓΔ έχει. Γι’ αυτό και τα προϊόντα ολικής άλεσης ανεβάζουν λιγότερο το σάκχαρο του αίματος σε σχέση με τα λευκά.
- Την ωρίμανσή τους: Όσο πιο ώριμα είναι τα φρούτα, τα λαχανικά και οι καρποί τόσο πιο υψηλό ΓΔ έχουν.
- Το χρόνο μαγειρέματος: Όσο περισσότερο μαγειρεύονται τα ζυμαρικά, τα όσπρια ή τα λαχανικά τόσο υψηλότερο ΓΔ έχουν.
- Την οξύτητά τους: Η προσθήκη όξινων ουσιών, όπως ο χυμός λεμονιού ή το ξίδι, μειώνει το ΓΔ των τροφών.
- Την σύνθεσή τους: Αν αναμείξουμε τρόφιμα υψηλού ΓΔ με τρόφιμα χαμηλού, όπως για παράδειγμα ρύζι με λαχανικά, μειώνουμε την επίδρασή του στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος.
Διατροφική Στρατηγική
- Προώθηση υγιεινού προτύπου διατροφής (Μεσογειακή διατροφή, δίαιτα DASH)
- Μειωμένη κατανάλωση λίπους, με κύριο τύπο τα μονοακόρεστα λιπαρά (ω-3 , ω-6) και περιορισμένη ποσότητα κορεσμένων λιπαρών.
- Κατανάλωση μικρών αλλά συχνών γευμάτων, για τη διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης
- Ιδιαίτερη προσοχή στη ποσότητα των υδατανθράκων, η οποία θα πρέπει να είναι σταθερή καθημερινά ώστε να διατηρούνται τα επίπεδα σακχάρου στα επιθυμητά πλαίσια.
- Μείωση κατανάλωσης απλών υδατανθράκων και αύξηση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες.
Πηγές
American Diabetes Association, 2019. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care.
ΕΔΕ, 2019. Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη.
