Εισαγωγή
Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού των πρωτεϊνών και των πουρινών του σώματος. Οι πουρίνες αποτελούν μέρος του DNA και είτε προσλαμβάνονται μέσω της τροφής είτε απελευθερώνονται μετά από την φυσιολογική καταστροφή των κυττάρων του σώματος και την αναπλήρωσή τους. Φυσιολογικά, παρατηρείται μια ισορροπία μεταξύ της παραγωγής και της απέκκρισης του ουρικού οξέος. Παρόλα αυτά μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση των επιπέδων του στο αίμα, μια κατάσταση η οποία αναφέρεται ως υπερουριχαιμία, είτε λόγω αυξημένης παραγωγής του, είτε λόγω μειωμένης απέκκρισής του που συνήθως είναι αποτέλεσμα κάποιας νεφρικής νόσου. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ατόμων με υπερουριχαιμία αυξάνει, κυρίως λόγω της υιοθέτησης ενός πιο Δυτικού τύπου διατροφής που βασίζεται στην υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένων υδατανθράκων (λευκά σιτηρά, αρτοσκευάσματα, κέικ, μπισκότα κ.α.), γλυκών και αναψυκτικών καθώς και την μειωμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τα δεδομένα που έχουν δημοσιοποιηθεί από την NHANES (National Health and Nutrition Examination Survey) έως το 2016 το 20,2% και το 20,0% των ανδρών και γυναικών του παγκόσμιου πληθυσμού αντίστοιχα, είχαν αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα. Τα άτομα με υπερουριχαιμία συχνά εμφανίζουν κρυστάλλους στις αρθρώσεις (ουρική αρθρίτιδα) καθώς και στους νεφρούς (νεφρολιθίαση). Επιπλέον, η κατάσταση αυτή συχνά συνυπάρχει με άλλα νοσήματα όπως είναι το μεταβολικό σύνδρομο, η υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και το υπερβάλλον βάρος.
Παράγοντες κινδύνου
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες, περιβαλλοντικοί και μη, που επηρεάζουν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται:
- Φύλο: Οι άντρες έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπερουριχαιμίας σε σχέση με τις γυναίκες, μιας και τα οιστρογόνα ασκούν προστατευτικό ρόλο, προωθώντας την απομάκρυνση του ουρικού οξέος από τους νεφρούς. Οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση έχουν τον ίδιο κίνδυνο εμφάνισης υπερουριχαιμίας με τους άντρες, λόγω μειωμένης παραγωγής των οιστρογόνων.
- Οικογενειακό Ιστορικό: Η παρουσία μελών στην οικογένεια με υπερουριχαιμία ή ουρική αρθρίτιδα σχετίζεται άμεσα με τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα.
- Τρόπος ζωής: Οι πουρίνες που προέρχονται από την διατροφή ευθύνονται για το 1/3 της ημερήσιας παραγωγής του ουρικού οξέος.
- Παχυσαρκία: Τα επίπεδα ουρικού οξέος αυξάνονται με αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος των ατόμων (ΔΜΣ) και την ανάπτυξη υπέρβαρου και παχυσαρκίας.
- Μεταβολικό Σύνδρομο: Το υπερβάλλον βάρος, η αντίσταση στην ινσουλίνη, τα αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης στο αίμα καθώς και η αυξημένη πίεση που χαρακτηρίζουν το μεταβολικό σύνδρομο τείνουν να αυξάνουν τα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα.
- Χρόνια νεφρική νόσος: Παρόλο που το ουρικό οξύ δεν παράγεται σε μεγάλο βαθμό, τα επίπεδα του αυξάνονται στο αίμα λόγω μειωμένης ικανότητας των νεφρών να το απομακρύνουν από το σώμα.
- Φαρμακευτική αγωγή: Μερικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται τα διουρητικά, η ασπιρίνη, η επινεφρίνη, η νορεπινεφρίνη και η κορτιζόνη.
Διατροφική διαχείριση
Οι περισσότεροι από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, είναι αποτέλεσμα των διατροφικών συνηθειών των ατόμων, επηρεάζοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Η αλλαγή σε αυτές τις διατροφικές συνήθειες είναι σημαντική για να διατηρηθούν ή ακόμα και να βελτιωθούν τα επίπεδα του ουρικού οξέος του αίματος. Παρόλο που η ακριβής περιεκτικότητα των τροφίμων σε πουρίνες δεν είναι σαφής, καθώς αυτή επηρεάζεται και από τις διαδικασίες επεξεργασίας, υπάρχουν μερικά τρόφιμα που αποδεδειγμένα έχουν αυξημένη περιεκτικότητα ουρικού οξέος και θα πρέπει να αποφεύγονται ή ακόμα και τα απαγορεύονται από τα άτομα που με υπερουριχαιμία.
Τρόφιμα που απαγορεύονται:
- Όλα τα επεξεργασμένα κρέατα (αλλαντικά, λουκάνικα), τα εντόσθια , τα κρέατα κυνηγιού (λαγός, κουνέλι και πάπια) καθώς και οι σάλτσες που προέρχονται από αυτά.
- Τα μύδια, τα στρείδια και τα χτένια
- Η ρέγγα, οι σαρδέλες, οι ατζούγιες
- Το αυγοτάραχο
Τρόφιμα με περιορισμένη κατανάλωση:
- Οι γαρίδες, ο μπακαλιάρος, το σκουμπρί και η γλώσσα
- Η ντομάτα , το σπανάκι, τα μανιτάρια και τα σπαράγγια
- Τα αποξηραμένα και φρέσκα φασόλια
- Τα αμύγδαλα
- Τα ώριμα φρούτα, το μέλι και τα αναψυκτικά με φρουκτόζη (κυρίως με την μορφή σιρόπι καλαμποκιού). Μελέτες δείχνουν πως τόσο η φυσική όσο και η πρόσθετη φρουκτόζη στα τρόφιμα σχετίζεται με αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα
- Το αλκοόλ και πιο συγκεκριμένα η μπύρα
Τρόφιμα με ελεύθερη κατανάλωση:
- Προϊόντα με βάση το άμυλο, δηλαδή τα μακαρόνια, το ρύζι, το ψωμί, οι φρυγανιές, τα δημητριακά, το καλαμπόκι και η πατάτα.
- Τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η προτίμηση στα γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών φαίνεται να δρα προστατευτικά λόγω των πρωτεϊνών που περιέχουν και οι οποίες απομακρύνουν το ουρικό οξύ από την κυκλοφορία του αίματος.
- Τα φρούτα και τα λαχανικά ιδίως τα φρούτα αυξημένης περιεκτικότητας σε βιταμίνη C όπως είναι τα πορτοκάλια, οι φράουλες και ο ανανάς, μειώνουν τα επίπεδα ουρικού οξέος και μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας.
- Το αυγό.
Οι ασθενείς με ουρικό οξύ εκτός από τις διατροφικές τους συνήθειες καλό θα ήταν να ακολουθήσουν και έναν κατ’ επέκταση υγιεινό τρόπο ζωής. Συνιστάται η επαρκής ενυδάτωση καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ιδίως μετά από κάποιου είδους άσκηση, καθώς και η κάλυψη των ημερήσιων αναγκών που φτάνουν τα 8 ποτήρια ημερησίως για τις γυναίκες και τα 10 για τους άνδρες αντίστοιχα. Στην περίπτωση που ο οργανισμός είναι αφυδατωμένος, το ουρικό οξύ στο αίμα είναι αυξημένο καθώς και ευνοείται η διάσπαση των πουρινών, μιας και τα κύτταρα του σώματος καταστρέφονται πιο γρήγορα, και δεν ευνοείται η απομάκρυνσή τους από τους νεφρούς. Για την ανακούφιση του πόνου των αρθρώσεων, που αποτελεί συχνό χαρακτηριστικό σύμπτωμα των ασθενών με ουρική αρθρίτιδα, προτείνεται κυρίως η αερόβια άσκηση σε ημερήσια βάση. Στις αερόβιες ασκήσεις εντάσσεται το περπάτημα, το κολύμπι και το ποδήλατο. Η χρονική διάρκεια που προτείνεται είναι η ίδια με αυτήν που προτείνεται στον γενικό πληθυσμό, δηλαδή τα 150 λεπτά την εβδομάδα. Οι δραστηριότητες αυτές θεωρούνται ως οι πιο φιλικές για τις αρθρώσεις, μιας και δεν υπάρχει τόσο μεγάλη επιβάρυνσή και άρα ο κίνδυνος τραυματισμού. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα της ουρικής αρθρίτιδας είναι πολύ έντονα, καλό θα ήταν να αποφεύγεται οποιαδήποτε μορφή κίνησης και να ακολουθείται κάποιο πρόγραμμα φυσικοθεραπειών, έως ότου τα συμπτώματα υποχωρήσουν.
Συμπεραίνοντας
Συμπερασματικά λοιπόν το ουρικό οξύ είναι ένα προϊόν του μεταβολισμού το οποίο επηρεάζει άμεσα το προφίλ υγείας των ατόμων και πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, ειδικά στα άτομα με υπάρχουσα προδιάθεση λόγω φύλου, οικογενειακού ιστορικού ή λήψης συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής. Η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής που αποκλείει συγκεκριμένα τρόφιμα και κατ΄επέκταση ένας τρόπος ζωής που βασίζεται σε καλή ενυδάτωση και άσκηση είναι ικανή να επηρεάσει θετικά τόσο την υγεία όσο και την ποιότητα ζωής των ατόμων.
