Τι είναι η αρτηριακή πίεση?
Αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς ρέει μέσα σε αυτό. Η αρτηριακή πίεση εξαρτάται από την ροή του αίματος και από την αντίσταση που προβάλουν τα αγγεία μας στην ροή αυτή. Η αρτηριακή πίεση αναγράφεται με δύο αριθμούς, π.χ. 140/90. Ο πρώτος αριθμός αναφέρεται στη συστολική πίεση που είναι γνωστή ως «μεγάλη» πίεση και ο δεύτερος αριθμός αναφέρεται στη διαστολική ή «μικρή» πίεση. Συστολική είναι η πίεση που ασκείται στις αρτηρίες όταν η καρδιά συσπάται για να προωθήσει το αίμα μέσω των αρτηριών προς τα όργανα του σώματος και διαστολική όταν η καρδιά χαλαρώνει για να δεχθεί νέο αίμα. Μια φυσιολογική πίεση πρέπει να είναι χαμηλότερη από 120/80 mm Hg.
Τι είναι η υπέρταση ?
Η υψηλή αρτηριακή πίεση ή υπέρταση είναι μια χρόνια πάθηση, η οποία κάνει την καρδιά να εργάζεται πιο εντατικά από το φυσιολογικό για να κυκλοφορεί το αίμα μέσω των αιμοφόρων αγγείων. Γεγονός που επιβαρύνει τα τοιχώματα των αρτηριών και μακροπρόθεσμα προκαλεί φθορές και βλάβες στις φλέβες. Συγκεκριμένα, η υψηλή αρτηριακή πίεση αναφέρεται στη συστολική πίεση πάνω από 140mmHg ή τη διαστολική πάνω από 90mmHg.
Ποια είναι τα συμπτώματα της υπέρτασης?
Συνήθως δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα που να υποδηλώνουν ότι κάποιος έχει υψηλή πίεση. Η υπέρταση είναι γνωστή και ως «ο σιωπηλός εχθρός», καθώς δεν δίνει σχεδόν κανένα σύμπτωμα έως ότου έχει προκληθεί κάποια ζημιά στην καρδιά. Αλλά μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι συμπτώματα, όπως πονοκέφαλος, διαταραχές ύπνου, συναισθηματικές διαταραχές και ξηροστομία είναι συχνά σε άτομα με υψηλή πίεση.
Πόσο συχνή είναι ?
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι ο αριθμός των υπερτασικών ατόμων παγκοσμίως κυμαίνεται στα 600 εκατομμύρια. Εκτιμάται επίσης ότι μόνο τα μισά υπερτασικά άτομα είναι ενήμερα ότι νοσούν και από αυτά μόνο οι μισοί βρίσκονται υπό θεραπεία. Στην Ελλάδα σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρία Υπέρτασης (ΕΕΥ) υπολογίζεται ότι η υπέρταση επηρεάζει πάνω από 2 εκατομμύρια.
Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης ?
Η ιδιοπαθής υπέρταση αποτελεί τη πλειοψηφία των περιπτώσεων καθώς φαίνεται ότι προσβάλει το 95% των ασθενών. Είναι ουσιαστικά άγνωστης αιτίας και σχετίζεται κυρίως με την κληρονομικότητα. Σε άτομα με υπερτασικούς και τους δύο γονείς η πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης ξεπερνά το 70%.
Άλλοι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με την υπέρταση είναι η παχυσαρκία, η αυξημένη πρόσληψη αλατιού, το κάπνισμα και η καθιστική ζωή. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 30 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε παιδιά.
Σε λίγες περιπτώσεις, κάτω των 5%, η υπέρταση οφείλεται σε κάποιο συγκεκριμένο νόσημα (δευτεροπαθής υπέρταση). Συχνότερα αίτια δευτεροπαθούς υπέρτασης είναι η χρόνια νεφροπάθεια, η άπνοια κατά τον ύπνο και η στένωση των νεφρικών αρτηριών, ο πρωτοπαθής αλδοστερονισμός, και το σύνδρομο Cushing.
Ποιοι οι τρόποι αντιμετώπισης ?
Διακοπή Καπνίσματος
Το κάπνισμα είναι μια από τις σημαντικές αιτίες εμφάνισης υπέρτασης. Ακόμα και ένα μόνο τσιγάρο είναι αρκετό για να προκαλέσει προσωρινή αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η οποία επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα περίπου μετά από 30-60 λεπτά. Σε μελέτη φάνηκε πως η διακοπή καπνίσματος μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου μειώνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 33% σε βάθος 5 ετών.
Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με την παρουσία υπέρτασης, καθώς και με αυξημένο κίνδυνο αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, και ταυτόχρονα εμποδίζει την αντιυπερτασική δράση των φαρμάκων.
Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος – τρία ή περισσότερα ποτά ανά ημέρα- ευθύνεται για περίπου 7% των περιπτώσεων υπέρτασης. Η μέτρια κατανάλωση του κόκκινου κυρίως κρασιού έχει θετικά αποτελέσματα για την καρδιά και την μείωση της πίεσης, λόγω αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχει, τα φλαβονοειδή. Γενικώς, προτείνεται η συνολική κατανάλωση αλκοόλ να μην υπερβαίνει τα δύο αλκοολούχα ποτά την ημέρα για τους άνδρες και το ένα για τις γυναίκες.
Φυσική Δραστηριότητα
Για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και την προστασία από νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος προτείνεται η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση πχ. το περπάτημα, το τρέξιμο, το ποδήλατο, το κολύμπι, τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα, για τουλάχιστον 40 λεπτά τη φορά. Η τακτική σωματική άσκηση βελτιώνει τον μεταβολισμό, τονώνει το καρδιαγγειακό σύστημα, διευρύνει τις αντοχές της καρδιάς και βοηθά στην πρόληψη της υπέρτασης.
Μείωση της κατανάλωσης καφεΐνης
Αν και η επίδραση της καφεΐνης στην αρτηριακή πίεση είναι συνήθως παροδική, συνιστάται περιορισμός της κατανάλωσης καφέ, σοκολάτας, ενεργειακών ποτών και άλλων καφεϊνούχων προϊόντων σε υπερτασικούς που παρουσιάζουν ευαισθησία στην καφεΐνη.
Φαρμακευτική Αντιμετώπιση
Όταν η αρτηριακή υπέρταση δεν υποχωρεί παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής του ατόμου, τότε μπορεί να κριθεί απαραίτητη η συμπληρωματική θεραπεία με αντιυπερτασική αγωγής, υπό τις οδηγίες του ιατρού, χωρίς να σημαίνει ότι δε θα συνεχίσει να ακολουθεί το άτομο τις αλλαγές στο τρόπο ζωής.
Διαχείριση του στρες
Η ψυχολογία επηρεάζει τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Το χρόνιο στρες συνεπάγεται συστολή των αιμοφόρων αγγείων και αύξηση των καρδιακών παλμών, με αποτέλεσμα η αρτηριακή πίεση να παραμένει μόνιμα υψηλή. Υπάρχουν είδη άσκησης όπως η γιόγκα όπου μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της ηρεμίας και γενικότερης ευεξίας.
Απώλεια Βάρους
Οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι υπερτασικοί, με δείκτη μάζας σώματος πάνω από 25 (Βρες το ΒΜΙ σου εδώ) ωφελούνται σημαντικά από την απώλεια βάρους. Ακόμη και μια μείωση της τάξης του 5% του βάρους μπορεί να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Μείωση Πρόσληψης αλατιού
Όταν καταναλώνουμε πολύ αλάτι, το σώμα μας κάνει κατακράτηση υγρών για να αποβάλλει το περίσσιο νάτριο, μια διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία, δεν θα πρέπει να ξεπερνάμε καθημερινά σε κατανάλωση τα 1.500 mg νατρίου, που σημαίνει λιγότερο από ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι. Έχει υπολογιστεί ότι το 85% του αλατιού που καταναλώνουμε περιέχεται σε έτοιμα τρόφιμα, ενώ το επιτραπέζιο αλάτι αποτελεί μόνο το 15% του συνόλου του αλατιού που καταναλώνουμε. Οι γενικές συστάσεις αναφέρουν :
– Να αποφεύγουμε το επιτραπέζιο αλάτι
– Να αντικαταστήσουμε το αλάτι στο φαγητό μας με μπαχαρικά, ξύδι, λεμόνι ή χυμούς φρούτων
– Να μη χρησιμοποιούμε κύβους στο μαγείρεμα και έτοιμες σάλτσες
-Να διαβάζουμε προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων στα συσκευασμένα τρόφιμα και επιλέγουμε εκείνα με χαμηλά ποσοστά νατρίου (θα πρέπει να είναι λιγότερο από 5% για να θεωρείται χαμηλό σε νάτριο).
-Να αποφεύγουμε αλλαντικά, κονσέρβες, παστά και τουρσί.
Διατροφή
-Κατανάλωση τροφών με κάλιο
Σχεδόν 50% των ανθρώπων που έχουν υπέρταση είναι ευαίσθητοι στο αλάτι, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων νατρίου αυξάνει πολύ την αρτηριακή τους πίεση και τους θέτει σε κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών. Το κάλιο είναι ένα πολύτιμο μέταλλο που βοηθά τον οργανισμό να απορρίψει το περιττό αλάτι κι έτσι μειώνει την πίεση. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη καλίου είναι 4.700 mg. Τρόφιμα πλούσια σε κάλιο είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το αβοκάντο, η πατάτα, η γλυκοπατάτα και η μπανάνα.
-Κατανάλωση τροφών με μαγνήσιο
Το μαγνήσιο βοηθά στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων ώστε το αίμα να κυκλοφορεί ανεμπόδιστα στο σώμα και να αποτρέπεται η υπερβολική αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Το μαγνήσιο βρίσκεται στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, στα γαλακτοκομικά, στα όσπρια, στα πουλερικά αλλά και στα προϊόντα ολικής άλεσης.
-Δίαιτα DASH (Διαιτητική Προσέγγιση για τον Έλεγχο της Υπέρτασης)
Το πρότυπο αυτό αποτελεί σήμερα το κύριο διατροφικό μοντέλο καταπολέμησης της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Το συγκεκριμένο διατροφικό πρότυπο ελάττωσε σημαντικά τη συστολική και διαστολική πίεση, με τα αποτελέσματα να γίνονται εμφανή μέσα σε 2 μόλις εβδομάδες. Η Δίαιτα DASH δίνει έμφαση στα φρούτα και τα λαχανικά (8-10 μερίδες/ημέρα) και στα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα (2-3 μερίδες/ημέρα). Επίσης, περιλαμβάνει δημητριακά ολικής αλέσεως, πουλερικά, ψάρια και ξηρούς καρπούς και είναι φτωχή σε λιπαρά, δηλαδή κόκκινο κρέας, γλυκά και σακχαρούχα ποτά.
-Μεσογειακή Δίαιτα
Δύο μεγάλες μελέτες, η μελέτη EPIC και η ATTICA εξέτασαν τη σχέση της Μεσογειακής διατροφής και της αρτηριακής πίεσης. Όσο πιο πιστά ακολουθείται το Μεσογειακό πρότυπο τόσο πιο ευεργετικό είναι το αποτελέσματα στην διαχείριση της πίεσης. Η ευεργετική αυτή δράση οφείλεται στο ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα λαχανικά. Αυτός ο τύπος δίαιτας, που είναι πολύ κοντά στο πρότυπο διατροφής της χώρας μας, οδήγησε σε 26% χαμηλότερο κίνδυνο για υπέρταση.
Συμπερασματικά, η υπέρταση είναι μια πολύ συχνή ασυμπτωματική νόσος. Τα μέτρα αντιμετώπισης περιλαμβάνουν τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους και μιας συστηματικής φυσικής δραστηριότητας. Η διατροφή η οποία είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, σιτηρά ολικής αλέσεως, ψάρια, ξηρούς καρπούς και γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά, έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία.
